फुफ्फुसाचा कर्करोग काय आहे?
फुफ्फुसाचा कर्करोग हा एक गंभीर आजार आहे ज्यामध्ये फुफ्फुसातील पेशी अनियंत्रितपणे वाढत जातात. या अनियंत्रित वाढीमुळे फुफ्फुसात गाठ तयार होते, जी हळूहळू फुफ्फुसाच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम करते.
फुफ्फुसाचा कर्करोग होण्याची कारणे
फुफ्फुसाचा कर्करोग मुख्यत्वे धूम्रपान, प्रदूषण, आणि रसायनांच्या संपर्कामुळे होतो. धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तींना हा कर्करोग होण्याची शक्यता दुप्पट असते. निकोटिन, तार, आणि इतर हानिकारक रसायनांमुळे फुफ्फुसाच्या पेशींवर परिणाम होतो आणि त्यांना कर्करोग होण्याची शक्यता वाढते.
- धूम्रपान: धूम्रपान हे फुफ्फुसाचा कर्करोग होण्याचे मुख्य कारण आहे. सिगारेटमधील घटक फुफ्फुसातील पेशींना हानी पोहोचवतात.
- प्रदूषण: वाढते वायूप्रदूषण, धूळ, आणि इतर घातक कण फुफ्फुसावर हानिकारक परिणाम करतात. विशेषतः महानगरांमध्ये हा धोका जास्त असतो.
- केमिकल्सचा संपर्क: कामाच्या ठिकाणी असलेले रसायनांशी संपर्क, जसे की ऍसबेस्टोस, कार्सिनोजेन्स, इत्यादी, फुफ्फुसाचा कर्करोग होण्यास कारणीभूत ठरू शकतात.
- वारसा: काही लोकांमध्ये हा कर्करोग आनुवंशिक असू शकतो. ज्याच्या कुटुंबात कोणाला फुफ्फुसाचा कर्करोग झाला आहे, त्या व्यक्तींना हा कर्करोग होण्याची शक्यता अधिक असते.
फुफ्फुसाचा कर्करोगाची लक्षणे
फुफ्फुसाचा कर्करोगाच्या सुरुवातीच्या अवस्थेत लक्षणे दिसत नाहीत, मात्र वाढल्यावर लक्षणे तीव्र होतात.
- खोकला: हा लक्षणाचा प्रमुख संकेत आहे. वारंवार खोकला येणे, विशेषतः रक्तासह खोकला येणे ही लक्षणे असू शकतात.
- छातीत वेदना: छातीत तीव्र वेदना होणे, विशेषतः खोकताना किंवा खोल श्वास घेताना त्रास होणे.
- श्वास घेण्यास त्रास: लक्षणीय श्वास घेण्यास त्रास होणे हे फुफ्फुसाच्या कार्यक्षमतेतील घट सूचित करते.
- ताप व वजन घटणे: वारंवार ताप येणे, आणि अचानक वजन कमी होणे ही लक्षणेही दिसू शकतात.
- अत्याधिक थकवा: दिवसेंदिवस शरीरातील ऊर्जा कमी होणे आणि थकवा जाणवणे.
फुफ्फुसाचा कर्करोगाचा निदान कसे करावे?
फुफ्फुसाचा कर्करोगाचे निदान करण्यासाठी विविध चाचण्या केल्या जातात:
- छातीचा एक्स-रे: फुफ्फुसात असलेली गाठ किंवा इतर असमान्यता शोधण्यासाठी एक्स-रे मदत करते.
- सीटी स्कॅन: फुफ्फुसातील कर्करोगाच्या गाठेचे प्रमाण आणि स्थान शोधण्यासाठी हा तपास अत्यंत उपयोगी ठरतो.
- स्पुटम चाचणी: खोकल्याने आलेल्या थुंकीचे नमुने तपासून त्यात कर्करोगाच्या पेशी आहेत का, हे पाहिले जाते.
- बायोप्सी: फुफ्फुसातून पेशींचे नमुने घेऊन त्यांचा अभ्यास करून कर्करोगाचे निदान करण्यात येते.
फुफ्फुसाचा कर्करोगावर उपचार
फुफ्फुसाचा कर्करोगाच्या प्रकारावर आणि रुग्णाच्या आरोग्य स्थितीवर आधारित विविध उपचार पद्धती असू शकतात:
- शस्त्रक्रिया: गाठ पूर्णपणे काढून टाकण्यासाठी शस्त्रक्रिया केली जाते. विशेषतः सुरुवातीच्या अवस्थेतील कर्करोगासाठी शस्त्रक्रिया प्रभावी ठरते.
- किमोथेरपी: किमोथेरपीद्वारे कर्करोगाच्या पेशींचा नाश करण्यासाठी औषधे दिली जातात.
- रेडिओथेरपी: रेडिओथेरपीमध्ये उच्च ऊर्जा असलेले किरण कर्करोगाच्या पेशींपर्यंत पोहोचवून त्यांचा नाश केला जातो.
- इम्युनोथेरपी: शरीराच्या प्रतिकार शक्तीला सक्रिय करून कर्करोगाच्या पेशींचा नाश करण्यासाठी ही पद्धत वापरली जाते.
प्रतिबंधक उपाय
फुफ्फुसाचा कर्करोगापासून संरक्षणासाठी धूम्रपान टाळणे, नियमित आरोग्य तपासणी, आणि स्वच्छतेचा विचार करणे आवश्यक आहे. फुफ्फुसाचा कर्करोग लवकर निदान केल्यास त्यावर उपचार करणे अधिक सोपे होते.
निष्कर्ष
फुफ्फुसाचा कर्करोग एक गंभीर आजार असला तरी वेळेवर निदान व योग्य उपचाराने तो नियंत्रित करता येऊ शकतो.
समस्या असेल तर डॉ. रवींद्र पाटकरी, सामर्थ नारायण हॉस्पिटल, धुळे येथे तज्ञांचा सल्ला घ्या.